Capel Crug Glas, Abertawe

Eglwys y Methodistiaid Calfinaidd oedd Crug Glas wedi'i lleoli ar Stryd y Capel, yn ardal Crug Glas, neu Greenhill, yn Abertawe. Cafodd ei adeiladu ym 1799 a'i ehangu ym 1870. Trwy'r amser roedd yr ardal yn un dlawd ac roedd llawer o'r tai yn fach ac yn gyfyng. Yn ystod cliriadau slymiau yn y 1950au, cliriwyd ac ailddatblygwyd rhan fawr o'r ardal. Yn yr 1980au cyfunodd cynulleidfaoedd tair eglwys, sef Babell, Crug Glas a Jerusalem, a chaewyd Capel Crug Glas ym 1986. Erbyn 1989 roedd wedi'i ddymchwel a chafodd tai newydd bellach ei adeiladu ar y safle.

Mae'r rhestr anrhydedd yn beth golygus. Mae'n mesur 50 x 70 cm ac mae wedi'i llinellu mewn inc lliw ar gardbord, ac mae'n oliwiedig helaeth ag aur. Cafodd ei gynhyrchu gan J. Phillips o Ffordd Manselton, Abertawe. Mae'r dyluniad yn lliwgar ac yn braf. O amgylch y ffrâm, pedwar ar bob ochr, mae baneri'r wyth cynghreiriad yn y rhyfel. Pennawd y gofrestr yw 'Y Frwydr Fawr, Rhestr Anrhydedd, 1914-1918, Capel Crug Glas, Abertawe', ac ar y gwaelod mae arwyddair y Welch Regiment, 'Gwell angau na chwilota'. Rhwng yr elfennau yma mae dyluniad haniaethol sy'n atgoffa ni o batrymau Celtaidd.

Mae'r rhestr yn cofnodi enwau 33 o ddynion o'r capel a gymerodd rhan yn y Rhyfel Byd Cyntaf, a bu farw dau ohonynt wrth ymladd. Roedd y mwyafrif yn y fyddin, a chofnodir eu catrodau. Roedd naw yn y Llynges Frenhinol ac un yn yr RAF.

Lawrlwythwch fersiwn mawr o'r Rhestr Anrhydedd (PDF, 6 MB) (Yn agor ffenestr newydd)

Yn ôl i'r rhestr o enwau