Plac glas i Ann o Abertawe

Lleoliad y Plac: Canolfan Ddinesig Abertawe, ar ochr ddeheuol yr adeilad sy'n wynebu'r môr.

Julia Kemble. Fe'i ganed yng Nghaerwrangon ym 1764 i deulu o actorion theatrig a oedd yn enwog ledled Lloegr, ac un o'r enwocaf o'r rhain oedd ei chwaer, Sarah Siddons. Dechreuodd Ann dreulio amser ar y llwyfan gan ddilyn proffesiwn ei theulu tan i briodas ddwywreigiog ei gadael heb yr un geiniog. Roedd llawer o'i bywyd cynnar yn lliwgar ac yn gywilyddus wrth iddi geisio goroesi yn Llundain - mae adroddiad yn y wasg o 1789 yn nodi ei bod hi'n gweithio mewn puteindy pan gafodd ei saethu'n ddamweiniol yn ei llygad! Yn ystod y cyfnod hwnnw cyhoeddodd Ann ei chasgliad cyntaf o farddoniaeth dan yr enw Ann Curtis.

Priododd â William Hatton yn ddiweddarach a symudodd y pâr i America lle cafodd Ann lwyddiant ar lwyfan Broadway gyda'r libreto cyntaf a ysgrifennwyd gan fenyw.

Ym 1799, gadawodd Ann America a symudodd i Abertawe gyda William lle cymerwyd un o dai ymdrochi Abertawe ar brydles ganddynt (fe'i lleolwyd lle saif pen gorllewinol Canolfan Ddinesig Abertawe heddiw), a bu'r pâr yn rhedeg y tŷ a'r llety gyda'i gilydd. Roedd hyn ar adeg pan adwaenid Abertawe fel 'Brighton Cymru', gan ei bod yn dod yn gyrchfan glan môr ffasiynol ac yn ceisio denu pobl gyfoethog a oedd am wella'u hiechyd, treulio amser gyda ffrindiau ac adleoli i'r ddinas, o bosib. Roedd ymdrochi'n ddifyrrwch poblogaidd ar y pryd, ac roedd y tŷ ymdrochi yn y lleoliad perffaith ar lan y môr.

O 1810, yn dilyn marwolaeth ei gŵr, symudodd Ann i Gydweli i redeg ysgol ddawns a mabwysiadodd y ffugenw 'Ann o Abertawe'. Ysgrifennodd gyfres o farddoniaeth ac 16 nofel ramantus a gothig, gan gynnwys "Lovers and Friends" a "Guilty or Not Guilty: or, A Lesson for Husbands".

Bu farw Ann yn Abertawe ar Ŵyl San Steffan ym 1838 ac fe'i claddwyd ym mynwent Eglwys Sant Ioan (eglwys San Matthew bellach) ar y Stryd Fawr.

Archwilio ymhellach

Ewch i Amgueddfa Abertawe ac Oriel Gelf Glynn Vivian i weld y ddau bortread sy'n bodoli o Ann.

Sut i gyrraedd yno:

• Cyfeiriad: Civic Centre, Oystermouth Road, Swansea, SA1 3SN
• What 3 Words: first.firm.stray
• Llwybrau byssus agosaf: Yn stopio yn y Ganolfan Ddinesig. Eich i Amserau bysiau Abertawe i weld amserlenni.
• Meysydd parcio agosaf y Cyngor: Maes parcio Dwyreiniol y Ganolfan Ddinesig i ymwelwyr, Maes parcio Stryd Paxton.