Ffyrdd o arbed dŵr
Mae dŵr yn gorchuddio tua 71% o wyneb y ddaear. Mae 97% o ddŵr y ddaear i'w gael yn y cefnforoedd (sy'n rhy hallt ar gyfer i'w yfed ac ar gyfer tyfu cnydau a'r rhan fwyaf o ddefnyddiau diwydiannol ac eithrio oeri). Mae 3% o ddŵr y ddaear yn ffres.
Nid yw 2.5% o ddŵr ffres y ddaear ar gael: dan glo mewn rhewlifoedd, capiau iâ pegynol, atmosffer, a phridd; llygredig iawn; neu'n gorwedd yn rhy bell o dan wyneb y ddaear i gael ei echdynnu am gost fforddiadwy. Mae 0.5% o ddŵr y ddaear yn ddŵr ffres sydd ar gael i ni ei ddefnyddio.
Pe bai cyflenwad dŵr y byd yn 100 litr (26 galwyn), tua 0.003 litr (hanner llwy de) yn unig fyddai ein cyflenwad o ddŵr ffres y gellid ei ddefnyddio.
Mae'r cyflenwad hwn yn cael ei gasglu'n barhaus, ei buro, a'i ddosbarthu yn y cylch dŵr naturiol.
Mae cysylltiad agos rhwng ein dŵr a'n hôl troed, dyma pam y cyfeirir at ein heffaith amgylcheddol yn aml fel ein Hôl Troed Ecolegol. Yn y DU mae pob un ohonom yn defnyddio 3,500 litr o ddŵr bob dydd ar gyfartaledd. Mae llawer o hwn o fewn y cartref, ond mae peth ohono wedi'i guddio yn y bwyd rydyn ni'n ei fwyta a'r cynnyrch arall rydyn ni'n ei brynu.
Dyma rai ffeithiau am ddŵr, sut rydym yn ei ddefnyddio yn y DU ac yn bwysicaf oll, sut y gallwn arbed dŵr a lleihau ein Hôl Troed Ecolegol.
| Camau syml ar sut i arbed dŵr ar gyfer pob cartref | Arbediad costau blynyddol posib | Arbediad CO2e blynyddol a charbon cyfatebol i bellter gyrru |
|---|---|---|---|
Peiriant golchi llestri
| Wrth brynu peiriant golchi newydd, edrychwch am y labeli effeithlonrwydd ynni a dŵr. Mae'r rhai sy'n tueddu i arbed ar ynni hefyd yn arbed ar ddŵr gan fod y rhan fwyaf o'r ynni y mae ei angen ar gyfer golchi dillad yn dod o wresogi'r dŵr. Po fwyaf effeithlon y mae eich teclyn o ran dŵr, y mwyaf effeithlon fydd o ran ynni. | ||
Defnyddiwch eich peiriant golchi ar dymheredd is a dim ond pan fydd yn llawn
| Defnyddiwch gylchoedd 30 gradd peiriant golchi yn hytrach na thymheredd uwch. Ychwanegwch sgŵp bach o soda pobi at eich dillad gwyn neu ddillad babanod i helpu i'w cadw'n wyn. Golchwch eich dillad pan fydd gennych ddigon i lenwi'r peiriant yn unig i leihau'r nifer o weithiau rydych chi'n defnyddio'r peiriant. | £14 i olchi ar 30, £14 ar gyfer lleihau nifer o weithiau rydych chi'n golchi'ch dillad o unwaith yr wythnos
| 11kg CO2e ar gyfer golchi ar 30 (40 o filltiroedd Abertawe i San Ffagan) 12kg CO2e ar gyfer golchi'ch dillad unwaith yn llai yr wythnos (43 o filltiroedd Abertawe i Ikea, Caerdydd) |
Rhedeg eich peiriant golchi llestri
| Rhedwch eich peiriant golchi llestri pan fydd yn llawn i leihau'r defnydd o ddŵr a'r nifer o weithiau rydych chi'n ei ddefnyddio gan unwaith yr wythnos. | £14 | 11kg CO2e (40 o filltiroedd Abertawe i San Ffagan). |
Cymerwch gawod yn hytrach na bath
| Os bydd teulu nodweddiadol yn gosod un pen cawod effeithlon o ran dŵr yn lle eu pen cawod aneffeithlon, gallent arbed tua £45 oddi ar eu biliau nwy a thua £25 oddi ar eu biliau dŵr (os oes ganddynt fesurydd dŵr) bob blwyddyn. Mae hynny'n arbediad o tua £70. Cadwch eich amser cawod i 4 munud. A chyfnewid un bath yr wythnos i gawod. | £70 ar gyfer cael cawodydd sy'n para llai na 4 munud, £12 ar gyfer newid un bath yr wythnos i gawod ar gyfer y cartref teulu arferol | 205kg CO2e ar gyfer cael cawodydd sy'n para llai na 4 munud (743 o filltiroedd Abertawe i Plymouth ac yn ôl ddwywaith), 35kg CO2e ar gyfer newid i un bath yr wythnos (127 o filltiroedd Abertawe i Borthmadog) |
Peidiwch â gadael eich tap i redeg - dylech ei diffodd | Gall tap sy'n rhedeg ddefnyddio mwy na deg litr o ddŵr y funud, felly diffoddwch y tap wrth frwsio'ch dannedd, eillio, neu wrth olchi eich wyneb. Defnyddiwch ddŵr oer os nad oes angen dŵr poeth arnoch. | ||
Paid â gadael i ddŵr diferu
| Mae tap sy'n diferu yn gallu gwastraffu llawer o ddŵr. Os bydd eich tap yn diferu 10 gwaith mewn munud bydd hynny'n golygu y bydd yn gwastraffu tua 3 litr y dydd a fydd hynny'n cronni dros flwyddyn, yn enwedig os ydych chi ar fesurydd dŵr. Gwnewch yn siŵr bod eich tapiau'n cael eu diffodd yn iawn a'ch bod yn newid wasier yn brydlon pan fydd tapiau'n dechrau diferu. | Ar hyn o bryd mae'n costio £1.95 am bob metr ciwbig o ddŵr os oes gennych fesurydd dŵr. Os ydych chi'n gadael eich tap i ddiferu am flwyddyn gyfan gallai hyn gostio tua £200 i chi, mae hynny wedi mynd i lawr y draen yn llythrennol! | |
Gwnewch domwellt o'ch gwelyau blodau a llysiau
| Mae rhoi haen o domwellt o leiaf 3cm o drwch ar eich gwelyau blodau a llysiau yn helpu i atal dŵr rhag anweddu ac mae'n lleihau faint o ddyfrio y mae ei angen (ac mae'n atal chwyn hefyd!). Dyfriwch yn drwyadl yn gyntaf ac yna gosodwch y domwellt. Efallai mai dim ond unwaith neu ddwy y bydd angen gosod domwellt yn ystod y tymor tyfu gan ddibynnu ar yr hyn rydych chi'n ei ddefnyddio, a gall leihau eich angen i ddyfrio'n ddramatig. Efallai mai dim ond unwaith yr wythnos y bydd angen i chi ddyfrio er mwyn i'ch planhigion aros yn iach. Gall tomwellt fod yn rhisgl sydd wedi cael ei brynu o'r siop, eich toriadau gwair, compost wedi pydru'n llwyr neu hyd yn oed papur newydd neu gardbord. Maen nhw i gyd yn gweithio yn yr un ffordd. | ||
Defnyddiwch gan dyfrio yn hytrach na phiben ddyfrhau neu daenellwr ar gyfer eich lawnt | Mae'n well i'ch lawnt os ydych yn ei ddyfrio gyda chan dyfrio gyda phen rhosyn arno yn hytrach na phiben ddyfrhau neu daenellwr. Mae pibau dyfrhau a thaenellwyr yn annog tyfiant gwreiddiau bas. Pan fydd y tywydd yn sych ac yn boeth a'r ddaear yn galed bydd y dŵr yn gorwedd ar yr arwyneb ac yn anweddu. Mae'n well peidio â'i ddyfrio o gwbl. Bydd glaswellt yn gwella'n gyflym wedi cyfnod o sychder. | ||
Dyfriwch weddill eich gardd gyda chan dyfrio hefyd!
| Os ydych chi'n cyfeirio llif o gan dyfrio at wreiddiau planhigyn, bydd y planhigyn yn ffynnu wrth i'r chwyn o'i gwmpas wywo a marw. Mae planhigion yn gwneud yn well gyda gwreiddiau dyfnach sy'n cael eu hannog drwy ddyfrio gyda chan yn hytrach na phiben ddyfrhau. Er mwyn annog hyn hyd yn oed yn fwy gallwch osod pibell i mewn i'r pridd wrth ymyl eich hoff blanhigion a llenwi honno â dŵr a fydd yn mynd yn syth at y gwreiddiau. Nid oes angen dyfrio pob planhigyn yn rheolaidd felly gwiriwch i weld a yw'r pridd neu'r compost yn llaith o hyd, os ydyw, peidiwch â'i ddyfrio eto. Mae angen llai o ddŵr ar rai planhigion. Defnyddiwch ddau gan wrth ddyfrio - un rydych chi'n ei ddefnyddio ac un arall rydych chi'n ei lenwi o'ch casgen ddŵr, mae hyn yn arbed amser i chi a chofiwch ei fod yn well i ddyfrio'n dda unwaith yr wythnos nag ychydig bob dydd. Os ydych chi'n defnyddio can dyfrio gallwch fwydo eich planhigion gyda bwyd planhigion organig ar yr un pryd. Dilynwch gyfarwyddiadau bob amser. | ||
Gosodwch gasgen ddŵr
| Mae gosod o leiaf un gasgen ddŵr i gasglu dŵr glaw yn ddechrau da i ardd sydd wedi'i dyfrio'n dda ac mae'n berffaith os ydych am greu gardd ecogyfeillgar. Mae'n hawdd ei wneud, ac os bydd eich dŵr ar fesurydd, bydd yn arbed swm sylweddol i chi. Daw casgenni mewn amrywiaeth o feintiau i siwtio bron i unrhyw le. Maent yn arbed y dŵr glaw rhag mynd i lawr y draen ac yn eich arbed chi rhag troi'r tap ymlaen! | ||
I gael rhagor o gyngor am sut i arbed dŵr, ewch i wefan Dŵr Cymru Eich cwmni dŵr nid-er-elw | Dŵr Cymru Welsh Water (dwrcymru.com)