Cefn Bryn

Mae Cefn Bryn yn grib o dir comin, pum milltir o hyd, a adnabyddir yn lleol fel asgwrn cefn Gŵyr. Un o brif atyniadau'r Bryn yw heneb Neolithig fawr o'r enw Maen Ceti, nid nepell o ben y crib.

Gellir gweld tair carnedd gladdu o'r Oes Efydd i'r gogledd-orllewin o Faen Ceti hefyd.

Mae da byw'r cominwyr, gan gynnwys defaid, gwartheg a merlod, yn pori ar Gefn Bryn ac yn aml gellir eu gweld yn crwydro ar yr heol sy'n ei groesi. Mae'r da byw yn rhan hanfodol o reoli'r tir hwn sy'n safle o bwysigrwydd rhyngwladol ar gyfer cadwraeth natur. Mae rheoli gan y cominwyr dros y canrifoedd wedi creu brithwaith cyfoethog o gynefinoedd a bywyd gwyllt sy'n byw ynddynt.

Mae'r safle hwn, a reolir gan yr Ymddiriedolaeth Natur, ger yr heol sy'n croesi'r Bryn. Mae'r Ymddiriedolaeth Genedlaethol yn berchen ar ddarn bach o'r comin ger Penmaen.

Uchafbwyntiau

Y bywyd gwyllt, y golygfeydd a nodweddion archeolegol y safle hwn yw prif atyniadau'r ardal hon. Gellir gweld nifer o rywogaethau gwarchodedig a phrin ar y comin megis iâr fach yr haf brith y gors, yr ehedydd a'r ysgyfarnog frown.

Dynodiadau

Tir Comin
Tir Mynediad Agored
Ardal Cadwraeth Arbennig (SAC)
Safle o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SSSI)
Safle o Bwys Cadwraeth Natur (SINC)
Ceir tair heneb gofrestredig (SAM) gan gynnwys Maen Ceti, Crug Crwn a Charnedd Gron Pen-y-crug i'r gorllewin o Faen Ceti

Mae'r comin yn rhan o

Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol (AoHNE) Gŵyr
Tirwedd Gorllewin Gŵyr sydd wedi'i chynnwys yn y Gofrestr o Dirweddau o Ddiddordeb Hanesyddol Arbennig yng Nghymru (CCGC/CADW: Henebion Cymru/ICOMOS UK 1998, 53-56)