Strategaeth Hygyrchedd 2024-2027

Gall dysgwr fod ag:

• Anabledd yn unig
• Anabledd ac ADY
• ADY yn unig
• Dim Anabledd nac ADY

Mae'r Strategaeth hon yn berthnasol i'r ddau gategori cyntaf yn unig. Esbonnir y diffiniadau o anabledd ac ADY isod.

Ystyr Anabledd (fel y'i diffinnir gan Ddeddf Cydraddoldeb 2010)

Mae'r term 'disgybl' yn golygu plentyn neu berson ifanc o unrhyw oedran y darperir addysg ar ei gyfer, neu y mae'n ofynnol iddi gael ei darparu ar ei gyfer. Yn unol ag adran 6 o'r Ddeddf Cydraddoldeb, mae person (P) yn anabl:

(a) os oes gan P nam corfforol neu feddyliol, ac

(b) os yw'r nam yn cael effaith andwyol sylweddol a hirdymor ar allu P i gyflawni gweithgareddau arferol o ddydd i ddydd.

Mae'r diffiniad o anabledd yn cwmpasu namau corfforol, sy'n cynnwys namau symudedd a synhwyraidd. Mae hefyd yn ymdrin â namau meddwl sy'n cynnwys anawsterau dysgu ac unrhyw nam sy'n deillio o salwch meddwl. Yn yr achos olaf, nid oes angen i'r salwch meddwl gael ei 'gydnabod yn glinigol', ond rhaid iddo ddal i gael effaith andwyol sylweddol a hirdymor ar allu person i gyflawni gweithgareddau arferol o ddydd i ddydd. Ystyrir bod pob un o'r achosion o ganser, haint firws diffyg imiwnedd dynol (HIV) a sglerosis ymledol yn anabledd, yn yr un modd ag anffurfiad difrifol (Deddf Cydraddoldeb, Atodlen 1, paragraffau 3 a 6).

Mae anabledd hefyd yn cwmpasu'r rhai sydd â chyflwr cynyddol, megis nychdod cyhyrol, sy'n arwain at i berson fod â nam a fydd yn y dyfodol yn cael effaith andwyol sylweddol ar allu'r person i gyflawni gweithgareddau arferol o ddydd i ddydd (Deddf Cydraddoldeb, Atodlen 1, paragraff 8).

Rhaid i effaith yr amhariad fod yn sylweddol a rhaid iddo gael effaith andwyol sy'n fwy nag effaith fach. Mae hyn oherwydd nad yw bod â nam ynddo'i hun yn golygu bod person yn anabl. Dylid trin nam fel ei fod yn cael effaith andwyol sylweddol ar allu'r person dan sylw pe bai'n debygol o gael effaith andwyol sylweddol heb gymryd camau i'w oresgyn.

Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) fel y'u diffinnir gan ALNET (2018)

(1) Mae gan berson anghenion dysgu ychwanegol os oes ganddo anhawster dysgu neu anabledd(boed yr anhawster dysgu neu anabledd yn deillio o gyflwr meddygol neu fel arall) sy'n galw am ddarpariaeth ddysgu ychwanegol.

(2) Mae gan blentyn o oedran ysgol gorfodol neu berson dros yr oedran hwnnw anhawster dysgu neu anabledd os yw ef neu hi -

(a) yn cael anhawster sylweddol fwy i ddysgu na'r mwyafrif o'r lleill o'r un oedran, neu

(b) gydag anabledd at ddibenion Deddf Cydraddoldeb 2010 sy'n ei atal neu'n ei lesteirio rhag gwneud defnydd o gyfleusterau addysg neu hyfforddiant o fath a ddarperir yn gyffredinol i eraill o'r un oedran mewn ysgolion prif ffrwd a gynhelir, neu sefydliadau prif ffrwd yn y sector addysg bellach.

Mae Adran 3 Deddf ALNET (2018) yn diffinio'r term 'darpariaeth ddysgu ychwanegol' (DDdY), fel

(1) darpariaeth addysgol neu hyfforddiant sy'n ychwanegol at, neu'n wahanol i'r hyn a wneir yn gyffredinol ar gyfer eraill o'r un oedran mewn -

(a) ysgolion prif ffrwd a gynhelir yng Nghymru,

(b) sefydliadau prif ffrwd yn y sector addysg bellach yng Nghymru, neu

(c) fannau yng Nghymru lle y darperir addysg feithrin.

Ni fydd gan bob dysgwr sydd ag anabledd ADY (fel y'i diffinnir gan Ddeddf Cydraddoldeb 2010). Dim ond pan fydd anabledd y dysgwr yn ei atal neu'n ei lesteirio rhag gwneud defnydd o gyfleusterau addysgol neu hyfforddiant o'r math a ddarperir yn gyffredinol i eraill o'r un oedran mewn ysgolion prif ffrwd a gynhelir, a bod hyn angen DDdY, y mae ganddynt ADY (oni bai bod ganddynt ADY oherwydd bod ganddynt anhawster dysgu sy'n galw am DDdY).

I fod yn ADY, nid oes angen i anabledd effeithio ar fynediad i gyfleusterau addysgol neu hyfforddiant ym mhob maes dysguond gallai fod, er enghraifft, yn nam corfforol sydd ond yn effeithio ar fynediad i gyfleusterau addysg gorfforol ac sy'n galw am DDdY mewn perthynas ag addysg gorfforol yn unig. Gall dysgwr fod yn perfformio'n dda ar draws pob maes o'r cwricwlwm ond yn dal i fod ag ADY oherwydd bod ganddo anabledd sy'n ei atal neu'n ei rwystro rhag gwneud defnydd llawn o gyfleusterau addysgol neu hyfforddi oni bai bod DDdY yn cael ei wneud ar ei gyfer.

Ceir rhai mathau o anabledd lle mae natur yr anabledd yn golygu ei bod yn debygol y bydd gan y dysgwr ADY. Er enghraifft, mae'n rhaid i awdurdodau lleol sefydlu a chynnal cofrestr o'r rhai yn eu hardal sydd â nam ar eu golwg neu eu clyw, neu sydd â chyfuniad o'r ddau, sy'n cael effaith sylweddol ar eu bywydau o ddydd i ddydd. Mae dysgwyr ar y gofrestr hon yn fwy tebygol o fod ag ADY oherwydd bod y nam yn debygol o'u hatal neu eu rhwystro rhag defnyddio cyfleusterau addysgol neu hyfforddi ac mae'n debygol o alw am DDdY.

Mae ystod eang o anawsterau neu anableddau dysgu, ond gellir dosbarthu'r rhain yn fras i'r pedwar maes canlynol:

• Cyfathrebu a rhyngweithio;
• Gwybyddiaeth a dysgu;
• Ymddygiad, datblygiad emosiynol a chymdeithasol;
• Synhwyraidd a / neu gorfforol.