Castell Abertawe

Yn hollol glwm â dynion a merched mwyaf pwerus ac uchelgeisiol yr Oesoedd Canol, mae hanes y castell fel llyfr 'pwy yw pwy' canoloesol, yn llawn llofruddio, trefnu priodasau cyfleus, twyllo a chreu cysylltiadau cyfrwys.

Mae caer ganoloesol Abertawe wedi goroesi gwarchae, gwrthryfel a'r Blitz - yn oroeswr go iawn yng nghalon y ddinas. Dilynwch ni i ganfod rhagor o straeon cudd y castell.

Oddeutu'r flwyddyn 1106, adeiladodd Henry de Beaumont, Arglwydd Normanaidd cyntaf Gŵyr, y castell cyntaf o bren ar y bryncyn hwn a oedd yn cynnig amddiffynfa naturiol uwchben yr Afon Tawe. Dyma gychwyn brwydr am 200 o flynyddoedd rhwng Arglwyddi'r Mers a Thywysogion Cymru i geisio rheolaeth dros Abertawe a Phenrhyn Gŵyr.

Castell Abertawe erbyn heddiw

Er bod y castell yng nghysgod yr adeiladau o'i gwmpas erbyn heddiw, mae'n parhau i oroesi yng nghalon y ddinas.

Bywyd ar ôl oes Arglwyddi Gŵyr - yr ugeinfed ganrif

Roedd sawl defnydd i'r castell a gwnaed ychwanegiadau ac addasiadau yn aml.

Bywyd ar ôl oes Arglwyddi Gŵyr - y bedwaredd ganrif ar bymtheg

Yn y 19eg ganrif, adeiladwyd Swyddfa Bost fawreddog yn lle'r neuadd y dref yn y cwrt ac roedd adeiladau diwydiannol yn llenwi'r ffos rhwng yr hen gastell a'r castell newydd.

Bywyd ar ôl oes Arglwyddi Gŵyr

Roedd pethau'n llawer tawelach ar ôl i Arglwyddi'r Mers a Thywysogion Deheubarth roi'r gorau i ymladd, er i borthdyllau gwn gael eu hychwanegu i'r tŵr oddeutu cyfnod Rhyfeloedd y Rhosynnau (1455-87), pan oedd Penrhyn Gŵyr ym meddiant yr Arglwydd Herbert o Raglan.

1400 - Rhagor o wrthryfelwyr Cymreig a rhai ysbiwyr y Saeson

Ar ôl can mlynedd heb unrhyw ymosodiadau, daeth y castell dan fygythiad eto pan gyhoeddwyd Owain Glyndŵr yn Dywysog Cymru gan ei gefnogwyr yn 1400.

1320 - Oes Teulu De Mowbray

Pan fu farw unig fab William, penderfynodd wneud ei ferch hynaf Alina, a'i gŵr John de Mowbray, yn etifeddion Arglwyddiaeth Gŵyr.

1200 - 1320 - Oes Teulu De Breos

Nid oedd y gwrthdaro mor syml â'r Cymry yn erbyn y Saeson. Roedd hwn yn gyfnod o geisio goruchafiaeth wleidyddol, yn enwedig oddeutu amser y Magna Carta.

1100 - 1200 - Tywysogion Cymru ac Arglwyddi'r Mers

Pan gipiodd Gwilym Goncwerwr goron Lloegr yn 1066, ni wnaeth gymryd rheolaeth dros Gymru.

Addaswyd diwethaf ar 07 Medi 2022